14 февраль оқшомида Ўзбекистоннинг Москвадаги элчиси Ботиржон Асадов Россия ташқи ишлар вазирлигига чақирилиб, унга норозилик билдиргани хабар қилинган эди.

Бунга Ўзбекистон Журналистика ва оммавий коммуникациялар университети ректори Шерзодхон Қудратхўжанинг блогер Кирилл Алтман муаллифлигидаги «Alter Ego» дастурига берган интервьюси сабаб бўлган. Суҳбат давомида Ш.Қудратхўжа ўзи яшайдиган мамлакат тилини билмайдиганларни машҳур иқтибосга таяниб «босқинчилар ёки аҳмоқлар» деб атаганди.

Россия ташқи ишлар вазирлиги ушбу фикрни «ўта ҳақоратомуз ва мутлақо қабул қилиб бўлмаc» деб баҳолаган. Москва бу борада Тошкентдан расмий изоҳ ҳам сўраган.

Аввалроқ Россия ҳукумати таркибидаги МДҲ ишлари, ватандошлар, хорижда яшовчилар ва халқаро гуманитар ҳамкорлик бўйича федерал агентлиги («Россотрудничество») раҳбари Евгений Примаков Шерзодхон Қудратхўжа ва у бошчилик қилаётган ташкилотлар билан мулоқот тўхтатилганини маълум қилганди.

Ўзбекистонлик блогерлар ҳамда жамоат фаоллари Россия ТИВнинг ушбу ҳаракатига ўз муносабатини билдирмоқда.

«Мен бир нарсани мантиқан тушуна олмаяпман. Ўзбекистон фуқароси ўз ватандошларини она тилида гаплашишига, дағал бўлса-да даъват қилгани, қандай қилиб айни Россия амалдорларига бунчалар тегиб, бу чет эл мамлакатини шу қадар жазавага туширса?! Айни рус тилида гапирмасин, демади-ку, ахир? Ўзбек тилиди ҳам гапириш керак, деди. Бу туристлар ёки чет эл фуқароларига қаратилиб гапирилган сўзлар эмаски, чет эл давлати бунга муносабат билдирса.

Нега энди айни Россия амалдорларига бу гап шунчалик таъсир қилиши керак? Россия мутасаддиларининг амалида мантиқ бўлганида барча элчиларимиз, Ўзбекистонда гаплашиладиган барча мавжуд чет тиллари вазирликларига чақиртирилиши ва протест берилиши керак бўлган бўларди: ўзбек тилида гаплаша олмаса, бу дегани, у дунёнинг исталган бошқа бир тилида гаплашиш қобилиятига эга бўлиши мумкин дегани, нега энди ўша бошқа тил айни рус тили бўлиши керак экан?

Ёки гап эгасини топиб қолдимикан? Қайси сўзлари Россия ташқи ишлари расмийларига шунчалик таъсир қилибди экан: «босқинчи» сўзими ёки «телба» сўзими?» – деб ёзди таниқли тадбиркор Зафар Ҳошимов.

«Шерзодхон Қудратхўжанинг фикрига тўлиқ қўшилишимни айтиб қўйишим керак. Ўзбекистонда яшаб, ўзбек тилини билмайдиганлар «босқинчи» ёки «аҳмоқ» эканини ўзлари ҳал қилиши кераклиги ҳақидаги сўзларнинг кимга қаратилгани ҳозиргача аниқ эмас эди. Мана, ўзлари баёнотлари билан аниқлаштириб беришди. Босқинчи десанг, фақат босқинчилар хафа бўлади.

Шерзодхон Қудратхўжанинг қатор фикрларига қўшилмаслигим мумкин, лекин айни дамда мен у билан: Қудратхўжанинг хусусий фикри менинг ҳам хусусий фикрим.

Ҳа, дарвоқе, СССР менинг улар билан умумий ватаним эмас, бу қизил империя ҳеч қачон ватаним бўлмаган.

Менинг ватаним – Ўзбекистон. Қудратхўжанинг ватани – Ўзбекистон. Бизнинг, ўзбекистонликларнинг умумий ватани бу – ягона Ўзбекистон», – деб ёзди иқтисодчи Отабек Бакиров.

«Қизиқ, элчимизни таклиф қилишмабди, балки чақиришибди. Бутунбошли «Ўзбекистонни босиб олайлик» деган аҳмоқнинг гапидан кейин бизнинг ТИВ Россия элчисини таклиф қилган эди. Ким билсин, балки бизникилар ўшанда хижолат бўлиб, узр ҳам сўрагандир.

Хуллас, Россия ТИВ фикрича, Шерзодхон Қудратхўжанинг кескин фикри икки томонлама дўстона муносабатларига тескари эмиш ва руслар Ўзбекистон ТИВдан шу ҳолат бўйича изоҳ талаб қилишибди.

Ия, Ўзбекистонда яшайдиганлардан ўзбек тилини ҳурмат қилишни сўраш, қачондан буён Ўзбекистон–Россия алоқаларига зид бўлиб қолди? Мантиқ йўқ.

Бизникилар ҳам худди русларнинг ўзи каби жавоб бериши керак: Шерзодхон Қудратхўжанинг фикри ўзининг шахсий позицияси бўлиб, сўз ва фикр эркинлигидан фойдаланяпти. Бу фикрлар Тошкентнинг расмий позициясини англатмайди. Тамом. Етади.

Ахир Россия томони ҳам Захар Прилепинга ўхшаган потенциал босқинчи-оккупантларнинг фикрига худди шунақа жавоб берди-ку.

Тағин, узр сўраб, шарманда қилиб ўтирманглар-ей, ҳурматли масъуллар», – деб ёзди ҳуқуқшунос Хушнудбек Худойбердиев.

«Кўнгилнинг нозиклиги қилча бўлурму ҳай-ҳай?!» Ўрислар бу миллат ҳақида нима деса ярашаверади-ю, бизникилар 30 йил деганда икки оғиз гап гапирса шунча ботиб кетибдиларми? Биттаси то ўлиб кетгунча ҳақорат қилди. Шунча ҳақоратларига қарамай Бухорода оёғи тагига қўй сўйиб кутиб олдик. Бошига дўппи, эгнига чопон илдик! Аммо булар ҳар доим андишанинг отини қўрқоқ қўйиб келган. Ҳеч қачон яхшилик кутиб бўлмайди. Булардан битта қолса ҳам Учинчи жаҳон уруши хавфи сақланиб қолаверади. Бунақа пайтда миллат зиёлилари, Олий Мажлис депутатлари, энг муҳими, давлат ўз иқтидорини кўрсатиб қўйиши керак. Ўзбекистон кичкина давлат эмас. Бу заминда салкам 40 миллион миллат яшаяпти!» – деб ёзди шоир ва публицист Алишер Назар.

«Ҳай, тилни ўрганмасанглар ўрганманглар, бундан уялмасанглар уялманглар, лекин нега ўз тили ҳимояси учун гапирса, жанжал қилаверасизлар? Шу юртда яшаётган турли миллат вакиллари ўрганяпти-ку ўзбек тилини. Ҳеч бир жанжал-можаро бўлмаяпти-ку улар билан. Она тилим демайлик экан-да. Деймиз!» – деб ёзди блогер Шаҳноза Соатова.

«Россиянинг ўзида яшашга эмас, вақтинчалик ишлашга бораётганлардан нафақат тил, балки Россия тарихини ҳам билиш талаб қилинади. Нега энди Ўзбекистонда яшаётган барча халқлар ўзбек тилини ўрганмаслиги керак? Дунё давлатларида, АҚШ, Европа, Япония ва истаган давлатингизда тилни билмасангиз, ҳеч бир иш қила олмайсиз, ишлай олмайсиз...

Нега россиялик сиёсатчилар бунчалик ўзидан кетяпти? Сабаби, шу пайтгача рус империячилари, миллатчилари Ўзбекистонга кўп тош отишди, давлат эса жавоб бермади. Буларнинг руҳияти шунақа, қанчалик маданиятли бўлсак, шунчалик бошга чиқишади», – деб ёзди сиёсатшунос Камолиддин Раббимов.

«Ўйнаб қўяй бундайчикин сиёсатингга, деган бўларди Ақрабнинг отаси Жамолиддин. Ҳар нарсага етган ақлинг, нега шунга келганда оқсайдир, деган бўларди Юсуфбек ҳожи. Захар Прилепиннинг «Ўзбекистонни босиб олишимизга биров халал беролмайди» деган гапи фақат унинг шахсий фикри бўлиши мумкин бўлса, унда нега Шерзодхон Қудратхўжанинг Ўзбекистонда яшайдиган ўзбекистонликлар ҳақидаги шахсий фикри учун Ўзбекистон ТИВ сен...ларга изоҳ бериши керак? Яна дўстмиш булар. «Ишонмагин дўстингга, сомон тиқар пўстингга» деб мана шунақа «дўст»ларга айтилган», – деб ёзди журналист Муҳрим Аъзамхўжаев.

«Агар биз, ўзбекистонликлар, барчамиз ўзбек тилида гапиришни ва ёзишни бошласак, Россия ТИВ ҳеч нарсани тушунмайди.

У ерда ҳеч ким бизнинг тилни билмайди. 100 блогер ўзбек тилида ёзади, ҳеч қандай реакция бўлмайди. Элчихонада, эҳтимол, Миробод бозорига ҳам таржимон билан боришади. Бошқа элчилар камида рамзий ҳурмат белгисини кўрсатишга ҳаракат қилишади. Дарс оладилар, ўзбек тилида гапиришади. Фақат «шимолий» дипломатларга бу «ўз қадр-қимматларидан паст» ҳисобланади», дея ўзбек тилида муносабат билдирди блогер Никита Макаренко.