Коррупциядек иллатга қарши кураш сиёсати қанчалар жиддий ва изчил давом этишини англаш учун муҳим санани ёдга олсак. 2016 йил 15 октябрь куни «Ўзбекистон Республикаси Президентининг «Коррупцияга қарши курашиш тўғрисида»ги Ўзбекистон Республикаси Қонуни лойиҳасини киритиш ҳақида қонунчилик ташаббуси» эълон қилинди. Мазкур ҳужжат камида икки жиҳати билан жамоатчилик эътиборини ўзига жалб этди.

• Биринчидан, мамлакатимизда Президентлик институти жорий этилганидан буён биринчи маротаба лавлат раҳбариннг Конституцияда белгиланган қонунчилик ташаббуси очиқ-ошкора халққа маълум қилинди.
• Иккинчидан, бу ташаббус республика раҳбарлиги ишониб топширилган Шавкат Мирзиёев томонидан мазкур вазифани бажара бошлаганининг илк кунларидаёқ амалга оширилди.

Мана шу жиҳатларнинг ўзи коррупция муаммоси жамият ҳаётида, давлат бошқаруви соҳасида қанчалар жиддий кўлам касб этиб улгургани, янги раҳбарият унга қарши қатъий ва астойдил кураш бошлаганига далолат эди.

Шундан буён ўтган қисқа давр ичида бу соҳада амалга оширилган ишлар кўлами ва натижасидан халқимиз яхши хабадор. 2017 йилнинг бошида «Коррупцияга қарши кураш тўғрисида»ги Ўзбекистон Республикаси қонуни қабул қилинганидан то бугунги кунга қадар унинг ижросини таъминлаш, жамият ва давлат ҳаётининг барча соҳаларида коррупциянинг олдини олишга доир чора-тадбирларни ўз вақтида ва сифатли амалга ошириш мақсадида давлат раҳбари даражасидаги иккита ҳужжат – бир фармон ва битта қарор қабул қилинди, мамлакатнинг ушбу соҳадаги устувор сиёсатини белгилаб берувчи йўл хариталари тасдиқланди.

Гарчи Ўзбекистон дунёдаги коррупция даражасини ўрганувчи Transparency International халқаро ташкилоти индексида охирги уч йилда 12 поғонага кўтарилган бўлса-да, бироқ умумий ҳолат мақтангудек эмас. Давлатимиз раҳбарининг жорий йилда Олий Мажлисга йўлланган Мурожаатномасида «Коррупцияга қарши курашишда аҳолининг барча қатламлари, энг яхши мутахассислар жалб қилинмас экан, жамиятимизнинг барча аъзолари, таъбир жоиз бўлса, «ҳалоллик вакцинаси» билан эмланмас экан, ўз олдимизга қўйган юксак марраларга эриша олмаймиз. Биз коррупциянинг оқибатлари билан курашишдан унинг барвақт олдини олишга ўтишимиз керак», деб бежизга таъкидламади.

Ана шу муҳим вазифалар ижросини таъминлаш мақсадида парламент ва Президентга ҳисоб берадиган, коррупцияга қарши курашишга масъул алоҳида орган ташкил этиш таклифи илгари сурилди.

Аксилкоррупция соҳасида ягона давлат сиёсатини амалга оширувчи мустақил органни ташкил этиш ғояси илғор хорижий тажрибани ҳам инобатга олади. Ушбу кўринишдаги органлар қатор ривожланган мамлакатларда ўзининг ижобий самарасини бермоқда.

Жумладан, юқорида тилга олинган халқаро рейтингнинг етакчи ўринларида бораётган Сингапурда доимий фаолият кўрсатувчи ихтисослаштирилган орган – сиёсий ва функционал мустақилликка эга бўлган Коррупция ҳолатларини қидириш бюроси (Corrupt Practices Investigation Bureau) 1952 йилда ташкил этилган бўлиб, у мазкур иллатга қарши курашишда муҳим рол ўйнади. Ушбу мустақил орган Сингапур иқтисодиётининг давлат ва хусусий секторларида коррупциянинг олдини олиш чораларини кўради. Бюро мансабдор шахслар орасида суиистеъмолчилик ҳолатларини текширади ҳамда мазкур ҳолатлар юзасидан текширув ҳаракатларини амалга оширади.

Корея Республикасида Коррупцияга қарши курашиш бўйича мустақил комиссия (Anti-Corruption and Civil Rights Comission) мамлакатда коррупцияга қарши сиёсатни мувофиқлаштиради, соҳасида қонунчиликни такомиллаштириш билан шуғулланади. Шунингдек, фуқароларнинг коррупцияга оид мурожаатларини кўриб чиқади, коррупциявий хавф-хатарлардан хабардор этиш масалалари бўйича халқаро ҳамкорликни амалга оширади, тегишли дастурлар ижроси юзасидан даврий ҳисоботлар тақдим этади.

Коррупцияга қарши курашиш бўйича алоҳида давлат органлари бошқа қатор мамлакатларда ҳам мавжуд. Масалан, Финляндияда коррупцияга қарши курашиш билан президент томонидан лавозимига тайинланадиган ва бошқа давлат органларидан мустақил бўлган Адлия омбудсмани шуғулланади. Францияда Коррупциянинг олдини олиш марказий хизмати, Руминияда Миллий антикоррупцион директорат, Латвияда Коррупцияга қарши курашиш ва олдини олиш бюроси, Литвада Махсус тергов хизмати, Австрияда Коррупцияга қарши курашиш бюроси, Индонезияда Коррупцияга барҳам бериш комиссияси каби органлар бу иллатнинг олдини олиш бўйича тадқиқотлар, профилактика ва текширувларни амалга оширишади.

Мамлакатимиз раҳбари тўғри таъкидлаганидек, жамиятимнинг барча аъзоларини «ҳалоллик вакцинаси»си билан эмлаш иши, тан олиш лозимки, осон ва тез амалга ошадиган иш эмас. Лекин мана шу қийин ва машаққатли вазифа ижросига бутун халқ якдил, баҳамжиҳат киришмас экан, яна Юртбошимиз уқтирганидек, «жамиятнинг бирорта тармоғи ривожланмайди».

Қолаверса, коррупция вужудга келтирадиган аянчли оқибатлар бир-икки фуқаронинг эмас, бутун халқнинг бугуни ва келажагига жиддий путур етказиши билан ҳам ўта хавфлидир. Бу иллат фуқароларнинг давлат ҳокимиятига, мамлакатда ўтказилаётган сиёсатга, эртанги кунга бўлган ишончига соя солиши баробарида, одамларнинг ўзи мансуб халқ, миллат ва мамлакат хусусидаги идеалларига раҳна солади, адолат ва ҳақиқатга интилишини шубҳа остида қолдиради. Муайян идеалларсиз, эзгу орзу-ниятларсиз, ёруғ ғояларсиз эса бирорта мамлакат ривожланмаган, рўшнолик кўрмаган. Бундай мамлакатнинг халқаро обрўси, хориж афкор оммасининг унга бўлган ишончи хусусида эса гапирмаса ҳам бўлади.

Айни шу ҳақиқатлардан келиб чиқиб, Президент «коррупциянинг оқибатлари билан курашишдан унинг барвақт олдини олишга ўтиш» вазифасини қўймоқда. Бу – давлат ва жамият бошқаруви, ижро ҳокимиятининг барча бўғинлари, жамики назорат органлари фаолиятини фақат ва фақат қонуний асосда олиб бориш, ўша қонунларда коррупцияга имкон қолдирувчи бирорта ёриқ-кемтиклик бўлмаслигига эришиш, давлат ва жамият ҳаётининг ҳамма жабҳаларида шаффофлик, очиқлик тамойилига қатъий ва мунтазам амал қилиш, бир сўз билан айтганда, «жамиятда коррупциянинг ҳар қандай кўринишларига тоқат қилмаслик муҳитини яратиш» демакдир.

Ишонамизки, юртбошимизнинг халқ ва мамлакат тақдирини, яқин ва олис келажагини ўйлаб олиб бораётган бу қатъий курашида ўзини шу азиз Ватаннинг фарзандиман деб билган бирортаюртдошимиз четда турмайди. Бу «ёвуз бало»га қарши курашдаги ғалаба эса эртанги кун эгалари бўлмиш ўғил-қизларимиз чинакам эркин, адолатли диёрда фаровон яшашига мустаҳкам замин яратади. Муҳтарам Президентимиз ташаббуси билан коррупцияга қарши курашиш бўйича мустақил давлат органининг ташкил этилилиш, шубҳасиз, мазкур эзгу мақсадларимизга эришишда навбатдаги муҳим қадам бўлиб ҳисобланади.

Раҳимжон Ҳакимов,
Тошкент давлат юридик университети ректори