«Sports.ru» нашри Европанинг «кучли бешлик» чемпионатида тўп сурган ҳозирча ягона ўзбекистонлик футболчи Илёс Зейтуллаев билан суҳбат уюштирди. Суҳбат давомида собиқ футболчи ўзи бирга ишлаган юлдузлар, мураббийлар ва бошқа қизиқарли воқеаларни сўзлаб берди.

...2001 йилда Илёс Зейтуллаев Москвадан тўғри Туринга йўл олди. Ноябрь ойида Марчелло Липпи уни Италия кубогининг икки ўйинида «Ювентус» таркибида майдонга туширди: аввалига — Дел Пьеро, кейин — Эдгар Давидснинг ўрнига. «Ювентус»даги уч йиллик фаолиятдан сўнг яна еттита италян клубида Марко Верратти, Грациано Пелле, Марко Боррелло каби кейинчалик машҳур бўлган футболчилар билан бир жамоада тўп сурди.

— «Купелло»га қандай келиб қолдингиз?
— Абруццодаги «Пескара» ва «Ланчано» клублари таркибида беш йил тўп сурдим. Шу ерда хотиним билан танишганимдан сўнг Вастода қўним топдик. «B» тоифасидаги мураббийлик лицензиясини олгач, Купелло шаҳарчасидаги кичик футбол мактабига чақиришди. Тўрт йилдирки шу ерда ишлаяпман. Отам ҳам мураббий эди, менга ҳам бу касб ёқади.

— «Пескара» ва «Ланчано» президентлари аёллар эди. Улар билан ишлаш қийин бўлмадими?
— «Пескара»ни раҳбари Дебора Калдора атиги 4-5 ой ишлади. У футболга алоқадор шахс эмас эди. Шунинг учун ҳам тезда ишдан бўшади.
«Ланчано» клуби унинг президенти Валентина Майалар оиласига қарашли. У кўпроқ маркетинг билан шуғулланар, тез-тез ўйиндан кейин кийиниш хонасига кириб турарди. Баъзида бу кулгули туюларди. Сабаби футболчилар орасида унинг турмуш ўртоғи Мануэл Турки ҳам бор эди. Лекин айнан Валентина бошқарувида «Ланчано» ўз тарихида биринчи марта «В» серияга йўл олди.

— Отангиз қандай ёрдам берган?
— Биринчидан, мен сузиш, каратэ ёки дзюдо билан шуғулланмоқчи бўлсам, ҳеч қачон қаршилик қилмаган. У яхши футболчи ҳар жиҳатдан ривожланиши кераклигини тушунарди. Хорижда ҳам шундай: болалар ҳафтада бир-икки марта бошқа спорт тури билан шуғулланишади.

Иккинчидан, отам менга ҳеч қачон босим ўтказмаган. Шундай оталарни кўраяпман: футболчиларнинг кўп маош олишини ўйлаб, болаларини яхшироқ ўйнашга мажбурлашади ва руҳий таъсир ўтказишади. Натижада, босимга чидай олмаган бола футболни ташлаб кетади. Отам менинг биринчи устозим. У Тошкент вилоятидаги Ангрен шаҳрида болалар спорт мактабида мураббий эди. Ўн уч ёшимда Тошкентдаги Республика олимпия захиралари коллежига, кейин Москавадаги «Академика»га келганман.

— Тошкентдан Москвага келганингизда ўзингизни қандай ҳис қилгансиз?
— Ярим йилда бир марта уйга борар эдим. Мураббий Константин Сарсания яхши шароитлар яратиб бергач, ҳаммаси изига тушиб кетди. Францияга икки марта турнирларда қатнашиш учун борганмиз. «Бавария», «Марсел», «Нант», «Интер» каби рақиблар билан учрашиб, турнирлардан бирида ғолиб бўлдик, иккинчисида финалда ютқазиб қўйгандик.

— «Ювентус»га қандай келгансиз?
— Қизиқ бўлган. Мен «Бордо» билан шартнома тузишга тайёр тургандим. Французлар ўйлаб кўргунча, «Академика» раҳбарлари мен, Виктор Будянский ва Сергей Коваленкони «Ювентус» ёшлар жамоасига кўрикка юборишган. Жамоани ҳозирда «Аталанта»да ишлаётган Жан Пьеро Гасперини бошқарар эди. Бизни аэропортда кутиб олишди ва Луиджи Феррарис кўчасидаги офисга олиб боришди. Ўша ерда шартномага имзо чекдик. Кейинги куни эса, стадионда форма беришди. Бир ой давомида бизни обдон ўрганишди. 2001 йилнинг ёзида шарнома туздик ва Туринда қолдик.

— Қаерга жойлашдингиз?
— Меҳмонхонага. Тўловини клуб бўйнига олган алоҳида номерларда яшаб, машғулотларга пиёда борардик. Тўғри, ўша пайтдаги шароитлар ҳозиргидек эмас эди. Аммо, Зидан ва Дел Пьеродек футболчиларни ҳар куни кўрганимизда, ҳеч қандай қийинчилик ҳақида ўйламасдик. Ўшанда Зиданни бутсаси ёки тўпини кўтариб юришга ҳам тайёр эдим.

— «Юве» ёшлари Москвадан келган уч йигитни қандай қарши олишди?
— Бошида овсарга қарагандек қарашди. Зидан ёки Пессотто билан суратга тушаётганимизда устимиздан кулишарди ва бизни умрида юлдуз кўрмаган ёввойи деб ўйлашарди. Бу оддий ҳол эди. Улар юлдузларни ҳар куни кўрган пайтда, биз фақат плакатларда кўрардик. Биз улар билан тезда дўстлашиб кетдик. Гасперинининг болалар билан ишлаш тажрибаси катта, у турли миллат вакилларини бирлаштиришга уста эди.

2003 йилда ёшларнинг нуфузли турнири — Виарежода ғолиб бўлдик. Таркибимизда француз Абдулай Конко, уругвайлик Рубен Оливера, швейцариялик Давиде Кюменто, италиялик Кассани, Гасталделло, Миранте каби футболчилар бор эди. Шундай футболчилар ҳам бор эдики, улар кейинчалик ҳатто 3-лигада ҳам ўйнашмади. Бу нормал ҳолат экан. Яқинда мураббийлик курсида ўқиб қолдим: «А» серияда ўйнайдиган футболчиларнинг 85 фоизи кичик клубларда етишиб чиқар экан.

— Гасперини билан «Ювентус», «Кротоне» ва «Женоа»да бирга ишладингиз. У қандай мураббий?
— Гасперини Италия футболидан 10 йилга ўзиб кетган. У голланд ва испан футболидан оз-оздан олиб, тўп билан ишлашга кўп эътибор беради. Тактика билан кам ишлайди. Италияликларнинг ҳимояланиш сифатини олиб, ҳужумга ўтиш йўлларини қидиради. У «Жанглар санъати» китобини яхши кўради ва кўпинча ундан иқтибос келтиради: «Мағлуб бўлишни хоҳламасанг, ҳимояланишни ўрган. Ютишни хоҳласанг, ҳужум қилишни уддала!».

— «Юве»ни асосий таркиби билан қачон машғулот ўтказгансиз?
— Карло Анчелотти даврида. Унда италянчани билмасдим. Бу эса, тушда яшаётгандек таассуротни янада кучайтирарди. Бир неча ҳафтадан сўнг Анчелотти ўрнига Марчелло Липпи келганди.

— «Ювентус» юлдузлари қандай муносабатда бўлди?
— Куз ойлари эди. Совуқ, лой, кучли ёмғир ёғарди. Будянский билан машғулотга кетаётганимизда ёнимизга машина тўхтади. Ён ойна туширилиб, Паоло Монтеро кўринди: «Тезроқ ўтиринглар!». Қимматбаҳо машинага лой пойабзал билан киришга қўрқиб: «Йўқ-йўқ, ўзимиз етволамиз», — дедик. — «Болалар, ёмғир ёғаяпти — ўтиринглар машинага!». Буни биз — тошкентлик ва белгородлик йигитларга «Юве» билан кўплаб совринлар ютган чемпион айтарди. Мен бу лаҳзани бир умр ёдимда сақлаб қоламан.

— Яна ким сизни ҳайрон қолдирган?
— Будянский билан асосий таркиб машғулотларига борганимизда, Дел Пьеро бизни ёнига чақирарди. У Будянскийга жарима тўпини тепиш сирларини ўргатарди. Менга эса: «Ўйинни ўзингга олишдан қўрқма. Хотиржам бўл. Агар хато қилсанг — бу нормал ҳолат, хатолар орқали ўсасан», — дерди.

«Сампдория»га қарши кубок ўйинида майдонга айнан Дел Пьеронинг ўрнига тушганман. Захира ўриндиғида асосий таркибнинг тажрибали футболчилари бор эди. Липпи чақирганида, у мени майдонга туширишини хоҳлаётганини тасаввур ҳам қилолмасдим. Ўша пайтдаги хурсандчилигимни сўз билан таърифлаб беролмайман. Бир неча дақиқага бўлса-да, Тошкентдаги уйимнинг эшигида 2 йил осиғлиқ турган постердаги жамоа таркибида майдонга тушаётган эдим.

— «Сампдория»га қарши ўйиндан кейин Липпи нимадир дедими?
— «Делле Алпи»даги жавоб ўйинида, у мени Эдгар Давидс ўрнига 25 дақиқага майдонга туширди. Кейин нимада хато қилганимни тушунтирди.

— Эдгар Давидс нимаси билан ёдда қолган?
— Италия кубоги доирасида Бергамога боргандик. Ҳаво совуқ. Биз ўйиндан олдин майдонда тургандик. Шунда у менга яқинлашиб, италян тилида: «Совқотмаяпсанми, сен руссанку?», — деди. У ҳар доим жиддий эди. Ҳеч кулмасди. Ўйиндан олдин доим мусиқа эшитарди. Қулоқчинларини фақат мураббий гапираётгандагина оларди.

— Антонио Конте нимаси билан қойил қолдирган?
— У ўттиздан ошган эди. Машғулотларга кўп вақт ажратарди. Ҳаммадан олдин келиб, кейин кетарди. Кўп вақт танасига ишлов берарди. Шунинг учун ҳам фаолиятини ўттиз беш ёшларгача давом эттирди.

— Буффон билан деярли бир вақтда келгансиз...
— У машғулотлардан сўнг соатлаб вақтини Трезеге ва Дел Пьеронинг зарбаларини қайтаришга сарфлар эди. Шунчаки қўлини икки томонга ёйиб, бутун дарвозани эгаллаб қўярди. Бу 2001 йилда, хали у ёш юлдузчалигида рўй берган. Йиллар ўтган сайин, у фақат юқорига ўсди.

— Бир неча йил олдин «орзу жамоа»нгизга Каморанези ва Пессоттони ҳам қўшгансиз. Нега айнан улар?
— Каморанези «Верона»дан келганида «Юве» мухлислари уни танқид қилишарди. Машғулотларда у худди Чемпионлар лигасига тайёргарлик кўргандай шуғулланарди. Натижада у жаҳон чемпиони деган номга сазовор бўлди. Машғулотларда Павел Недвед ҳам қойил қолдирар эди. Уни «Лацио»дан катта пул эвазига сотиб олишди. Аммо, унинг жамоага мослашиши анча чўзилиб кетди. Уни ҳам танқид қила бошлашди. Липпи охиригача унга ишонди. Ниҳоят 10-15 турдан кейин у ўзига келди. Ҳар пайшанба ёшлар таркиби асосий футболчилар билан ўйнар эдик. Ўша ўйинларда ҳам Недвед бор кучи билан ҳаракат қиларди.

— Жанлука Пессотто?
— Ундан оддийлик ва камтарликни ўргандим. Жароҳатидан сўнг бир неча марта ёшлар жамоасида биз билан ўйнади. Агар уни кимдир таништирмаганида, мен уни 32 ёшли чемпионлар лигаси ғолиби Пессотто эканлигини билмасдим.

— Клуб офиси деразасидан йиқилганини қандай билгандингиз?
— Ўша куни мен Тошкентда эдим. Интернетдан ўқидим. 2006 йил Пессотто учун қийин кечган. Коррупцион можаро туфайли «Ювентуса»нинг чемпионлик унвони олиб қўйилди. Балки унинг оиласи билан ҳам нимадир бўлгандир. Онам ҳам телевизор орқали кўриб, жуда хафа бўлган. Яхшиямки у тирик қолди.
— Лучано Моджи билан биринчи учрашувни эслайсизми?
— Асосий жамоа билан шуғулланишни орзу қилиб юрганимда уни узоқдан кўрардим. Икки-уч йилдан сўнг Будянский иккимизни Россияга чақира бошлашди. Моджи эса, клубда қолишимизни маслаҳат берди. Аммо, мен унга амал қилмай, катта хатога қўл урдим. «Локомотив», «Спартак» ва Киевнинг «Динамо»сига бордик. Улар бизни «Ювентус»га тегишли эканлигимизни билгач, сотиб олишни хоҳлашмади.

— Бу «Ювентус» раҳбарларига ёқмагандир?
— Албатта. «Ювентус» обрўли жамоа. Клубда инсонийлик муносабатлари жуда қадрланади. У ерда нафақат сенинг футболчилик маҳоратинг, балки ахлоқий сифатларингга ҳам эътибор беришади. Шунинг учун ҳам «Ювентус»да Марио Балотеллига ўхшаш футболчилар йўқ. У ерда хатони бир-икки марта кечиришади. Кейин эса муносабатни узиб қўйишади, холос. Будянский иккимиз билан ҳам шундай бўлди. Клуб бизни «Реджина»га сотиб юборди.

— У ерда Вальтер Маццарига дуч келдингиз...
— У зўр мотиватор. Футболчиларни шундай руҳлантирадики, улар унинг учун ўйнаб беришади. Бу 2006/07 йиллардаги мавсумда рўй берган. Ўшанда «Реджина» —15 очко билан мавсумни бошлаб, «А» серияда ўз ўрнини сақлаб қолганди. Реджо-ди-Калабрия — бу Италиянинг жануби. Бу ерни шимол билан таққослаш қийин. «Реджина»даги муҳит ҳам анча дўстона эди. Президент Лилло Фоти исталган вақтда футболчилар билан гаплашиши ёки кийиниш хонасига оғзидаги сигараси билан кириб, уларга далда бериши оддий ҳол эди. «Реджина»га келганимда, клубнинг асосий юлдуз футболчиси Шунсуке Накамура эди. У япониялик журналистлар, мухлислар ва ҳомийларни ўзи билан эргаштириб келганди.

— «Реджина»даги биринчи ўйин Туринда «Ювентус»га қарши кечганмиди?
— Ҳа, иккинчи таймда Марко Боррелло ўрнига тушдим. У «Милан»дан келган бўлажак юлдуз эди. Ўзини яхши кўрадиган худбин бола эди. У доим диққат марказида бўлишни хоҳларди. Бир куни машғулотда у билан тортишиб ҳам қолганмиз. Мен тўп учун курашдим, у қолганлардан ўзини устун қўйди. Тўқнашувдан кейин Маццари машғулотни тўхтатди ва бундай ҳолат бошқа такрорланмаслигини тайинлади. Кейинчалик Боррелло билан муносабатимиз анча яхшиланди. Ҳатто йиғинларда битта хонага жойлашар эдик.

— «Реджина»да бир йилгина ўйнадингиз...
— Операция қилдиргач, бир неча ойни ўтказиб юбордим ва Жан Пьеро Гасперини мени «Кротоне»га таклиф қилди. «Кротоне»да тикланиб олгач, Италиядаги илк голимни киритдим. У ерда Грациано Пелле билан ўйнадим. Грациано бўйи баланд, техникаси юқори футболчи.

— Гасперини сизни «Женоа»га олиб кетди. Лекин сиз у ердан ярим йилда кетиб қолдингиз. Нимадир бўлганмиди?
— «Женоа»даги биринчи машғулотимдаёқ жиддий жароҳат олдим. Икки кундан кейин «Фиорентина»га қарши кубок ўйини бор эди. Мураббийни жаҳлини чиқармаслик учун жароҳат олганимни яширдим. Жудаям ўйнагим келганди. Лекин ўйинолди машғулотида кучли оғриқдан қимирлай олмадим. Мен икки ойни ўтказиб юбордим. Қайтиб келганимда жамоа турнир жадвалида биринчи ўринда, таркиб шаклланиб бўлган эди. Фақатгина захирадан майдонга тушардим. Қишда эса, яна бир неча футболчи (масалан, Марко Ди Вайо) қўшилди. «Женоа»да қолишда мантиқ қолмади.

— «Женоа» хўжайини Энрико Прециози дунёдаги энг катта ўйинчоқ ишлаб чиқарувчилардан бири. Жамоада бу ҳақда гап бўлармиди?
— Байрамлардан олдин у футболчиларга ўзининг дўконларидан ўйинчоқ сотиб олиш учун 1000—1500 евролик купонлар тақдим қиларди.

— «Виченца»даги олти ой нимаси билан ёдда қолган?
— Парагвайлик ҳужумчи Хулио Гонсалес. У барчамизга намуна бўлганди. «Виченца»нинг энг яхши тўпурари эди. Уни «Рома»га таклиф қилишди. Лекин автоҳалокатга учраб, бир қўлидан ажралди. Жароҳатдан қутилгач, шифокорларнинг рухсатидан сўнг биз билан машғулотларда қатнаша бошлади. Мен «Виченца»да кўп ўйнганим йўқ. Менинг жойимда мураббий Грегуччи кейинчалик «Юве»га ўтиб кетган Симоне Падоинни кўрарди.

— Кейинги мавсумда учинчи лигадаги «Верона»да ўйнадингиз...
— Ҳа, жамоа мухлислари бир йил олдин қуйи лигага тушиб кетган жамоанинг натижаларидан дарғазаб эдилар. Полиция футболчиларни доимий равишда ҳимоя қилиб юрарди. Ҳатто, Маурицио Сарридек мураббий ҳам вазиятни ўнглай олмаган.

— «Верона» шу йили қуйи лигага тушиб кетмади...
— Иккинчи мураббий Давиде Пеллегрининиг шарофати билан. У бизни йиғиб: «Йигитлар, агар қуйи лигага тушиб кетсак, бизни шаҳарга киргизишмайди», — деди. «Про Патрия»га қарши ҳал қилувчи ўйиннинг охирги дақиқаларида мен гол урдим ва биз лигада қолдик. Қачон Веронага борсам, менга ана шу голни эслатишади...

— «Пескара»да Марко Верраттини учратдингиз. 2008 йилда у қанақа ўйинчи эди?
— Уни асосий жамоага олишганида, эндигина ўн беш ёшда эди. Биринчи йиғиндаёқ тўп билан қандай ўйнашини ва қандай қилиб алдашни кўрсатиб қўйди. Шериклари ундан тўпни оширишни сўраб бақиришганида, у болаларча кулиб қўярди. Бизнинг бақиришларимиз унга таъсир қилмасди, у ўз услубида давом этарди. Ниҳоят, «Пескара»да жароҳат олмадим, кўп ўйинларда қатнашдим ва 8 та тўп киритдим.

— Бўлажак хотинингиз ҳақида...
— У футболга қизиқмайди. Африка ва Ҳиндистонда хайрия ишлари билан шуғулланиб, болаларни даволайди. Дунёқарашларимиз ўхшаш. Ўғлимиз бор. Ҳозир яна фарзанд кутяпмиз. Мен хотинимни Тошкентга олиб бордим, унга шаҳар жуда ёқди.

— Бир неча йиллар олдин сизнинг ёшингиз аслида каттароқ, 1984 йилда туғилганлигингиз ҳақида гап чиққанди...
— Ҳа, туғилган йилим ўзгартирилиб, жиддий хатоликка йўл қўйганмиз. У пайтда мен 7-8 ёшли бола бўлганман. Нима учун бундай қилишганини тушуниб етмаганман. Энди ёш футболчилар бундай хатоликни такрорламасликлари учун ҳам айтаман. Кичрайтирилган ёшлар собиқ иттифоқ ҳудудидаги давлатлар футболи учун катта йўқотиш. Сен ҳар доим ўзингдан бир неча ёш кичик болалар билан ўйнайсан ва ҳеч қачон ривожланмайсан. Сен қандайдир ёшлар турнирини ютишинг мумкин, лекин ҳеч қачон яхши футболчи бўлиб етишмайсан. Ёлғон билан узоқ муддат омадга эришиш мумкин эмас.

— Неччи ёшга ўзгартиргансиз?
— Икки ёшга. Мен буни тан олишдан қўрқмайман. Одамлар: «Нега буни айтдинг, ақлдан оздингми?», — дейишлари мумкин. Бироқ мен ўзимни мисолимда футболимизни яхши томонга ўзгартирмоқчиман. Мен ҳақимда одамлар нима дейиши муҳим эмас. Менга фарзандим катта бўлгач, отасининг номига доғ тушмаган бўлиши муҳимроқ.

Абдумажид АҲМЕДОВ тайёрлади