Dori vositalari, spirtli ichimliklar va maishiy texnika soxtalashtirilishi bozorning eng o‘tkir muammolaridan biri bo‘lib qolmoqda. Ko‘pgina tovarlar vizual jihatdan asl nusxasidan farq qilmaydi, lekin xavfli yoki umuman noqonuniy bo‘lishi mumkin. Jahon sog‘liqni saqlash tashkiloti ma’lumotlariga ko‘ra, jahon farmatsevtika bozorining qariyb 15 foizini kontrafakt mahsulotlar tashkil etadi.

Alkogol, tamaki mahsulotlari va maishiy texnika toifalarida ham eng ko‘p qoidabuzarliklar qayd etilgan. Shuning uchun aynan shu guruhlar raqamli markirovka uchun ustuvor bo‘lib qoldi. Asl Belgisi xaridorlarga mahsulotning asliyatini mustaqil ravishda — tez va bepul tekshirish imkonini beradi.

Natijada O‘zbekistonda noqonuniy alkogol va tamaki ulushi kamaydi — so‘nggi bir yil ichida deyarli ikki baravarga. Bosh prokuratura ma’lumotlariga ko‘ra, alkogol mahsulotlarining noqonuniy aylanmasi hajmi 35 foizdan 18 foizga, tamaki mahsulotlari esa 19,6 foizdan 9 foizga kamaygan.

Mahsulotlar kuzatilishini joriy etishning samarasi raqamlarda yaqqol ko‘rinadi: 2024-yildan 2025-yilgacha tizim orqali o‘tgan dori vositalari qadoqlari soni 82 foizdan ko‘proqqa oshdi. Chakana savdoda dinamika yanada yaqqol: aholiga sotishda muomaladan chiqarilgan qadoqlar hajmi deyarli o‘n baravar oshdi. Bundan tashqari, mobil ilova orqali eng ko‘p tekshiruvlar aynan dori vositalari bo‘yicha qayd etiladi: bemorlar preparatlarning aslligiga ishonch hosil qilish uchun qadoqlarni faol skanerlamoqdalar.

Keltirilgan ma’lumotlar shuni yaqqol ko‘rsatadiki, dori vositalarini kuzatish tizimi amalda samarali ishlaydi. Markirovkalangan qadoqlar sonining sezilarli darajada o‘sishi, chakana savdoda qayd etilgan sotuvlar hajmining ko‘payishi, shuningdek, mobil ilova orqali tekshiruvlarning yuqori faolligi noqonuniy aylanish xavfining real pasayishi va bemorlar tomonidan ishonchning ortishidan dalolat beradi. Tizim nafaqat bozorda nazoratni kuchaytiradi, balki iste’molchilarni dorilarning haqiqiyligini tekshirishga jalb qiladi, farmatsevtika bozorini yanada shaffof va xavfsiz qiladi.

Asl Belgisi qanday ishlaydi

Har bir tovar birligi o‘ziga xos DataMatrix kodini oladi. Asl Belgisi ilovasi orqali skanerlashda foydalanuvchi to‘g‘ridan-to‘g‘ri milliy reyestrdan tovar haqidagi ishonchli ma’lumotlarni oladi:

• ishlab chiqaruvchi;

• kelib chiqish mamlakati;

• yaroqlilik muddati;

• ruxsat beruvchi va unga ilova qilinadigan hujjatlar.

Agar kod soxta yoki mahsulot ro‘yxatdan o‘tmagan bo‘lsa, tizim xaridorni ogohlantiradi.

Bu raqamlar endi mahsulotlar «ko‘r-ko‘rona» sotib olinmasligidan dalolat

2025-yil 1-oktabr holatiga Markirovkalangan mahsulotlar milliy reyestrida:

• 125 mingdan ortiq nomdagi tovarlar ro‘yxatdan o‘tkazildi;

• 1 069 ta mahalliy ishlab chiqaruvchi va 3 436 ta import qiluvchi ishtirok etmoqda;

• tibbiy buyumlar va maishiy texnika toifalari faol o‘sib bormoqda:

— Tibbiy mahsulotlar segmentida 368 nafar mahalliy va 922 nafar xorijiy ishtirokchi;

— 307 ta mahalliy va 1 943 ta xorijiy texnika ishlab chiqaruvchilar.

Tizimni kengaytirish «kulrang» import hajmini kamaytirish, raqobatni kuchaytirish va qonuniy ishlab chiqaruvchilarga ishonchni oshirish imkonini beradi.

Bitta mahsulotni tekshiring va farqni his qiling

Tekshiruv bir necha soniya davom etadi, ammo kontrafaktni sotib olish xavfini sezilarli darajada kamaytiradi. Bu ayniqsa quyidagilar uchun juda muhim:

• dori vositalari va tibbiy buyumlar;

• alkogol mahsulotlari;

• pivo;

• tamaki mahsulotlari;

• suv va ichimliklar;

• maishiy texnika.

Tizim xaridor va sotuvchi o‘rtasidagi munosabatlarni yanada shaffoflashtiradi va bozorning barcha ishtirokchilari uchun yagona qoidalarni yaratadi.

Foydalanishni boshlash

Asl Belgisi ilovasini Android va iOS platformalarida bepul ishlatsa bo‘ladi. Tekshirish uchun quyidagi amallarni bajarish kerak:

1. ilovani ochish;

2. qadoqdagi DataMatrix-kodni skanerlash;

3. tovar haqida rasmiy ma’lumotlarni olish.

Raqamli markirovka allaqachon o‘z samaradorligini isbotlagan: u xaridorlarni qalbaki mahsulotdan himoya qilishga yordam beradi, noqonuniy aylanma ulushini kamaytiradi va bozorning shaffofligini ta’minlaydi.