Дори воситалари, спиртли ичимликлар ва маиший техника сохталаштирилиши бозорнинг энг ўткир муаммоларидан бири бўлиб қолмоқда. Кўпгина товарлар визуал жиҳатдан асл нусхасидан фарқ қилмайди, лекин хавфли ёки умуман ноқонуний бўлиши мумкин. Жаҳон соғлиқни сақлаш ташкилоти маълумотларига кўра, жаҳон фармацевтика бозорининг қарийб 15 фоизини контрафакт маҳсулотлар ташкил этади.

Алкогол, тамаки маҳсулотлари ва маиший техника тоифаларида ҳам энг кўп қоидабузарликлар қайд этилган. Шунинг учун айнан шу гуруҳлар рақамли маркировка учун устувор бўлиб қолди. Asl Belgisi харидорларга маҳсулотнинг аслиятини мустақил равишда — тез ва бепул текшириш имконини беради.

Натижада Ўзбекистонда ноқонуний алкоголь ва тамаки улуши камайди — сўнгги бир йил ичида деярли икки бараварга. Бош прокуратура маълумотларига кўра, алкоголь маҳсулотларининг ноқонуний айланмаси ҳажми 35 фоиздан 18 фоизга, тамаки маҳсулотлари эса 19,6 фоиздан 9 фоизга камайган.

Маҳсулотлар кузатилишини жорий этишнинг самараси рақамларда яққол кўринади: 2024 йилдан 2025 йилгача тизим орқали ўтган дори воситалари қадоқлари сони 82 фоиздан кўпроққа ошди. Чакана савдода динамика янада яққол: аҳолига сотишда муомаладан чиқарилган қадоқлар ҳажми деярли ўн баравар ошди. Бундан ташқари, мобил илова орқали энг кўп текширувлар айнан дори воситалари бўйича қайд этилади: беморлар препаратларнинг асллигига ишонч ҳосил қилиш учун қадоқларни фаол сканерламоқдалар.

Келтирилган маълумотлар шуни яққол кўрсатадики, дори воситаларини кузатиш тизими амалда самарали ишлайди. Маркировкаланган қадоқлар сонининг сезиларли даражада ўсиши, чакана савдода қайд этилган сотувлар ҳажмининг кўпайиши, шунингдек, мобил илова орқали текширувларнинг юқори фаоллиги ноқонуний айланиш хавфининг реал пасайиши ва беморлар томонидан ишончнинг ортишидан далолат беради. Тизим нафақат бозорда назоратни кучайтиради, балки истеъмолчиларни дориларнинг ҳақиқийлигини текширишга жалб қилади, фармацевтика бозорини янада шаффоф ва хавфсиз қилади.

Asl Belgisi қандай ишлайди

Ҳар бир товар бирлиги ўзига хос DataMatrix кодини олади. Asl Belgisi иловаси орқали сканерлашда фойдаланувчи тўғридан-тўғри миллий реестрдан товар ҳақидаги ишончли маълумотларни олади:

• ишлаб чиқарувчи;

• келиб чиқиш мамлакати;

• яроқлилик муддати;

• рухсат берувчи ва унга илова қилинадиган ҳужжатлар.

Агар код сохта ёки маҳсулот рўйхатдан ўтмаган бўлса, тизим харидорни огоҳлантиради.

Бу рақамлар энди маҳсулотлар «кўр-кўрона» сотиб олинмаслигидан далолат

2025 йил 1 октябрь ҳолатига Маркировкаланган маҳсулотлар миллий реестрида:

• 125 мингдан ортиқ номдаги товарлар рўйхатдан ўтказилди;

• 1 069 та маҳаллий ишлаб чиқарувчи ва 3 436 та импорт қилувчи иштирок этмоқда;

• тиббий буюмлар ва маиший техника тоифалари фаол ўсиб бормоқда:

— Тиббий маҳсулотлар сегментида 368 нафар маҳаллий ва 922 нафар хорижий иштирокчи;

— 307 та маҳаллий ва 1 943 та хорижий техника ишлаб чиқарувчилар.

Тизимни кенгайтириш «кулранг» импорт ҳажмини камайтириш, рақобатни кучайтириш ва қонуний ишлаб чиқарувчиларга ишончни ошириш имконини беради.

Битта маҳсулотни текширинг ва фарқни ҳис қилинг

Текширув бир неча сония давом этади, аммо контрафактни сотиб олиш хавфини сезиларли даражада камайтиради. Бу айниқса қуйидагилар учун жуда муҳим:

• дори воситалари ва тиббий буюмлар;

• алкоголь маҳсулотлари;

• пиво;

• тамаки маҳсулотлари;

• сув ва ичимликлар;

• маиший техника.

Тизим харидор ва сотувчи ўртасидаги муносабатларни янада шаффофлаштиради ва бозорнинг барча иштирокчилари учун ягона қоидаларни яратади.

Фойдаланишни бошлаш

Asl Belgisi иловасини Android ва iOS платформаларида бепул ишлатса бўлади. Текшириш учун қуйидаги амалларни бажариш керак:

1. иловани очиш;

2. қадоқдаги DataMatrix-кодни сканерлаш;

3. товар ҳақида расмий маълумотларни олиш.

Рақамли маркировка аллақачон ўз самарадорлигини исботлаган: у харидорларни қалбаки маҳсулотдан ҳимоя қилишга ёрдам беради, ноқонуний айланма улушини камайтиради ва бозорнинг шаффофлигини таъминлайди.