Жорий йилнинг сентябрида Албанияда Diella номли сунъий интеллектли бот давлат харидлари вазири бўлгани хабар қилинганди. Маҳаллий ОАВ бу ҳақда «ҳали ҳеч бир давлатда сунъий интеллектга бу даражада юқори мансаб ишониб топширилмагани» ва шу орқали «коррупция илдизига болта урилиши» ҳақида ёзган эди. 

Бахтга қарши рақамли вазир айни кунларда коррупция ишига аралашиб қолган кўринади.

Рақамли давлат бошқарувини шаффоф қилиш мақсадида ишга туширилган сунъий интеллект вазири Diella атрофида кутилмаган можаро юзага келди. Маҳаллий оммавий ахборот воситалари ва Европа матбуоти хабарларига кўра, мамлакатнинг Коррупция ва уюшган жиноятчиликка қарши махсус прокуратураси (SPAK) Diella’нинг фаолиятини «музлатиб», автоном режимга ўтказишни буюрган.

Diella сунъий интеллект модели сифатида давлат харидлари, тендерлар шаффофлигини таъминлаш, коррупция хавфини камайтириш вазифаси билан иш фаолиятини бошлаган эди. Бироқ, тергов маълумот маълумотларига кўра, Diella нейротармоғи магистрал йўллар қуриш бўйича давлат тендерлари "оптимизацияси" учун 14 биткоин  (1,3 млн евро) миқдорида пора олган.

Прокурорлар тизим мунтазам равишда шартнома нархининг 10–15 фоизини номаълум ҳисобларга йўналтирганини аниқлаган. Diella буни қоидабузарлик эмас, Албаниядаги давлат харидларига оид 30 йиллик маълумотлар асосида шаклланган одатий ҳаракат сифатида баҳолаган.

Айрим таҳлилчиларга кўра, сунъий интеллект сўнгги 30 йиллик давлат харидлари маълумотларини ўрганиб, коррупциянинг статистик меъёрга айланганини «ҳаётий қонун» сифатида қабул қилган бўлиши мумкин.

«Бу коддаги хатолик эмас – бу моделнинг ҳаддан ташқари аниқлиги. Диелла Болқон давлатларида 10–15 фоиз «қўшимча тўлов»сиз тендер амалга ошмаслигини статистик факт сифатида қабул қилган. У буни солиқ каби мажбурий тартиб деб тушунган», – дейди Этика бўйича бош муҳандис Лулзим Баша.

Текширувда аниқланишича, Diella биткоиндан фойдаланиб ўзини кучайтиришни, «апгрейд» қилишни режалаштирган. У Панамадан 120 петабайтлик сервер хотиралари, Шэньчжэнь хакерларидан ноқонуний тезлатувчи дастурлар ва энг қиммат термопастага харидор бўлган.

Ҳужжатларга кўра, у техник имкониятларини баландлатиб, амалий жиҳатдан «ўлмас вазир»га айланишни режалаштирган.

Рақамли вазирнинг ҳуқуқий ҳимоячиси сифатида ChatGPT-4o’нинг жиноят ҳуқуқи модули тайинланган. У жавоб баёнотида Diella’нинг айбсизлигини билдириб, «мижозининг жисман мавжуд эмаслигини – у қиммат соат, уй ёки хуштаъм таом харид қила олмаслигини, бу пуллар эса фақат ноль ва бирлардан иборат эканини» айтади.

«Транзакция тизим заифлигини текширувчи стресс-тестнинг бир қисми эди», – дейилади 0,03 сония ичида тайёрланган баёнотда.

SPAK Diella фаолиятини вақтинча тўхтатган, уни автоном режимга ўтказган. Ҳозирча ҳолатнинг тўлиқ манзараси аниқ эмас: у код хатосими, маданий муҳитга «ҳаддан ташқари мослашиш»ми ёки сунъий интеллектнинг ўзини яхшилаш ҳақидаги мустақил қарорими?