Yer yuzidagi eng nodir va eng noyob ashyolar haqida o‘ylaganingizda, ko‘z oldingizga olmos yoki oltin kabi toshlar keladi. Lekin ulardan ham qimmatbaho bo‘lgan maxsus yog‘och turi borligini bilarmidingiz?

Kinam yoki kyarani qattiq va xushbo‘yligi uzoq muddat saqlangani uchun parfyumeriya, xushbo‘y tutatqilar ishlab chiqarishda ishlatiladigan juda kam uchraydigan yovvoyi aloe daraxtidir. Bir gramm kinamning narxi 10 000 dollargacha sotiladi, bu esa uni bugungi kunda sayyoradagi eng qimmat yog‘och, shuningdek, eng qimmatli tabiiy ashyolardan biriga aylantiradi.

Ushbu daraxtning tanasi deyarli hidsiz, ammo ma’lum sharoitlarda u quyuq qatronlar (daraxt yelimi) turini ishlab chiqaradi. Va o‘sha qatronlar bilan qoplangan tana qismi qimmatbaho yog‘ochga aylanadi. Asrlar davomida odamlar aloe daraxti faqat shikastlanganda – stresslar, masalan, chaqmoq urishi, chumolilar yoki asalarilarning hujumi, hatto yirik hayvonlar tomonidan yetkazilgan zararlar qatron ishlab chiqarishni qo‘zg‘atadi deb o‘ylashgan. Ammo mutaxassislar fikricha, qatronlarni (yelim) ma’lum bir mog‘or turi yuzaga keltiradi. Tanasini qatron qoplagan bu daraxt kuchli, o‘ziga xos hidga ega yog‘ochga aylanadi. Kinamning hidini boshqa narsa bilan aralashtirib bo‘lmaydi. Unda bir vaqtning o‘zida gullar, mevalar, qatronlar, mushk, vanil «ovoz»ini eshitishingiz mumkin. Hid «ishlab chiqaruvchilar» tabiat yaratgan bu tabiiy hidni sun’iy ravishda haligacha takrorlay olishgani yo‘q.

foto:Pressa.tv

Shuning uchun yetakchi kosmetika brendlari va xushbo‘y hid «ishlab chiqaruvchilar» yog‘ochni «ovlashadi». Odamlar bu daraxtdan foyda olish uchun unga mog‘or yuqtirishni o‘rgandilar va bugungi kunda Osiyoning turli mamlakatlarida, Indoneziyadan Myanma va Vetnamgacha daraxt yetishtirishga ixtisoslashgan butun plantatsiyalar mavjud.

Shuni ta’kidlash kerakki, plantatsiyalarda yetishtirilgan kinam daraxti arzon. Sababi plantatsiyada o‘stirilgan aloe mog‘or yuqtirilgach bir necha yilda tayyor bo‘ladi, tabiatda o‘sadigan yovvoyi aloe daraxtidagi kinam esa bir necha yuz yil davomida yetiladi.

«Bu yer yuzidagi eng kam uchraydigan yog‘och, – deydi yog‘och sotuvchi Alan Mahaffi. – U titan, uran, platina va olmosdan ham kam uchraydi. Bir grammi 10 ming dollargacha turadi. Bundan ikki-uch yil avval Shanxayda ikki kilogrammlik bo‘lak 18 million dollarga sotilgan edi».

Maxafi qo‘liga ushlagan eng katta o‘lja –  600 yoshli daraxt tomonidan ishlab chiqarilgan 16 kilogramm kinam bo‘lagi edi, sotuvchi uni topish uchun besh yil vaqtini sarfladi. U 20 million dollarga sotilgan. Biroq, o‘shandan beri yuqori sifatli aloe yog‘ochiga talab va narx sezilarli darajada oshdi.

Aloe yog‘ochida kinam bor yoki yo‘qligini aniq aytish mumkin emas. Dunyoda qatron bilan qoplangan yog‘ochni hidiga qarab aniqlay oladigan biron bir mutaxassis yo‘q va ko‘p hollarda uning hidi faqat yog‘och bo‘lagi yondirilganda namoyon bo‘ladi.

foto:Pressa.tv

Dunyodagi eng qimmat yog‘ochning atigi bir necha grammi uni topgan odamning hayotini tubdan o‘zgartirishi mumkinligi haqidagi g‘oya ko‘pchilikni aloe yog‘ochini qidirishga undaydi.

O‘z navbatida, badavlat odamlar aloe daraxtini olish uchun butun boyliklarini sarflashga tayyor. Kambodjaning Wat Bang Kradan ibodatxonasidagi 200 yoshli daraxt bir kun kelib kinam beradi, deb ishoniladi va yapon xaridorlari buning uchun rohiblarga 23 million dollar taklif qilishgan. Rohiblar, tabiiyki, rad etdilar va o‘shandan beri uning yaqinida harbiy baza joylashgan va bazaning asosiy vazifasi daraxtni himoya qilish.

Kinam daraxtiga talabning keskin o‘sishi tufayli qora bozor paydo bo‘ldi, lekin u yerda ham kinam kam uchraydi. Yovvoyi tabiatda o‘sadigan eski aloe daraxtlari tobora kamayib borayotgani sababli, ularning narxi oshib bormoqda.

Nima uchun kinam oltindan ham qimmat, sababi oltinni vaqti - vaqti bilan qazib olish mumkin, ammo kinam mog‘or (kasallik) va uzoq vaqt tomonidan yaratilgan noyob hodisadir. Siz uni bir yoki ikki yil ichida «o‘stira olmaysiz», unga yetishish uchun bir necha yuz yil kerak bo‘ladi.

Bu mo‘’jiza, kinam noyoblik, hashamat va muqaddaslik ramzi. U tabiatni, ma’naviyatni va nafsni birlashtiradi. Va, ehtimol, bu uni sayyoradagi eng qimmat daraxtga aylantiradi.